Zielone korytarze to nadzieja europejskiego transportu towarów. Transport drogowy w 2023 r. odpowiadał za 61,3% całkowitego przewozu towarów w Unii Europejskiej. Niestety wśród wszystkich sposobów transportu to właśnie on uważany jest za jednego z największych emitentów gazów cieplarnianych. Z uwagi na dobro środowiska coraz większą uwagę przykuwa dekarbonizacja transportu drogowego. Do tego dochodzą projekty, które łącząc różne inicjatywy, wzmacniają efekt i zasięg dekarbonizacji. Zaliczyć do nich można zielone korytarze. Czym właściwie są? Jaką rolę odgrywają? Na te pytania odpowiada Girteka, europejski przewoźnik drogowy.
W logistyce zielony korytarz oznacza konkretnie wyznaczoną trasę łączącą kluczowe porty lub węzły transportowe, na której wdrażane są nisko – lub zeroemisyjne rozwiązania. W ramach strategii Unii Europejskiej mającej na celu rozwój spójnej, efektywnej i wysokiej jakości infrastruktury transportowej w państwach członkowskich, zielone korytarze pełnią dziś rolę poligonów doświadczalnych dla zrównoważonych rozwiązań w zakresie transportu i logistyki.
Najpierw był Zielony Ład
Europejski Zielony Ład został zatwierdzony w 2020 r. Wyznaczył ambitny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych związanych z transportem o 90% do 2050 r. i emisji CO2 o 55% do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. Jego kluczowym elementem jest pakiet Fit for 55, wprowadzony w grudniu 2021 r. Z przyjętych w nim wniosków 9 dotyczy transportu, a 7 ma dla niego duże znaczenie. Kluczowe wytyczne obejmują wprowadzenie bardziej wymagających norm emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych, implementację systemu handlu emisjami (ETS). To włącza opodatkowanie emisji CO2 w koszty operacyjne firm transportowych, rewizję dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED II) w celu promowania większego udziału paliw odnawialnych. Do tego dochodzi aktualizacja dyrektywy o opodatkowaniu energii (ETD), zachęcająca do korzystania z bardziej ekologicznych źródeł energii. Miałoby się to odbywać przez wprowadzenie minimalnych stawek podatkowych uzależnionych od wpływu paliw na środowisko.
Realizacja celów wyznaczonych przez Zielony Ład i powiązane inicjatywy wymaga współpracy. Zarówno ze strony administracji rządowych, producentów, przewoźników, klientów jak i zaangażowanych stron. Regulacje nakładają na firmy transportowe nowe obowiązki, w tym m.in. modernizację flot i wymianę pojazdów na niskoemisyjne. Kolejnym krokiem jest wykorzystanie paliw alternatywnych i narzędzi cyfrowych do optymalizacji tras i redukcji emisji. Jednakże istnieje jeszcze wiele innych problemów, które skutecznie ograniczają rozwój w tym kierunku.
Po pierwsze: infrastruktura
Brak odpowiedniej infrastruktury, czyli sieci ładowania i tankowania, jest dużą przeszkodą we wdrażaniu zrównoważonych rozwiązań. Szczególnie w oparciu o BEV i paliwa alternatywne HVO, w dostawach międzynarodowych i długodystansowych. I to właśnie, jak zwracają uwagę eksperci Girteki, rozwiązanie tych problemów będzie mieć kluczowe dla rozwoju zielonych korytarzy i osiągnięcia celów wyznaczonych przez Zielony Ład.
Problem dostępu do infrastruktury ogranicza przede wszystkim elektryfikację flot.Choć sieć stacji ładowania wciąż się rozwija, to nadal nie odpowiada rzeczywistemu zapotrzebowaniu. W I kwartale 2024 r. w krajach UE-27 działało prawie 600 000 publicznych punktów ładowania AC i ponad 90 000 punktów DC. Z tego większość w Europie Zachodniej. Liderem są Holendrzy z ponad 150 000 punktami ładowania, a następnie Niemcy i Francja. Według szacunków UE do 2030 r. potrzebnych będzie 3,4 mln publicznych punktów ładowania, w tym 100 000 przeznaczonych dla samochodów ciężarowych i autobusów. Wymaga to przyspieszenia tempa instalacji z 1 600 punktów tygodniowo w 2021 r. do 10 000 w 2030 r.
Brak rozbudowanej sieci stacji ładowania HVO w Europie wciąż jest też dużym wyzwaniem dla firm transportowych, które chcą stosować to paliwo w codziennych operacjach. Tu najlepszym sposobem mogą być m.in. dedykowane rozwiązania logistyczne, projektowane z uwzględnieniem dostępności infrastruktury. Dobrym przykładem jest najnowsza inicjatywa Girteki – Alternative Fuel Program. W jej ramach klienci, zmniejszając emisyjność swoich łańcuchów dostaw, wybierają usługi transportowe w oparciu o HVO. Oznacza to redukcję emisji nawet o 90% w porównaniu z tradycyjnym dieslem. Girteka realizuje dostawy samochodami ciężarowymi napędzanymi biopaliwem na wszystkich trasach, gdzie możliwe jest zatankowanie. Dodatkowo dla klientów przygotowywane są raporty dotyczące ilości zużytego paliwa i poziomu redukcji emisji, zgodnie z metodologią GLEC Framework. To umożliwia im ocenę efektów środowiskowych i raportowanie redukcji emisji w zakresie 3 (tzw. Scope 3).
Zielone korytarze, a co z intermodalem i cyfryzacją?
Problem dostępności infrastruktury jest też ograniczeniem w rozwoju rozwiązań intermodalnych. W praktyce nie tylko przekłada się na trudności podczas zmiany środków transportu, ale też generuje wyższe koszty i zmniejsza efektywność.
W transporcie transgranicznym sytuację ma poprawić Magistrale for Europe. To linia kolejowa dużych prędkości łącząca Paryż z Bratysławą (1 592 km), z odgałęzieniem do Budapesztu. Duże nadzieje wiąże się też z planowaną modernizacją portów morskich i śródlądowych oraz terminali kolejowych. Przykładowo porty morskie, jak Antwerpia (Belgia), Gdańsk i Rawenna (Włochy), są dobrze skomunikowane. Wymagają jednak dalszych inwestycji w infrastrukturę intermodalną. Podobnie jak śródlądowe wzdłuż Kanału Alberta w Belgii, rzeki Mozy, a także w Niemczech i Włoszech.
Rosnące standardy zrównoważonego rozwoju pokazują znaczenie wyzwań, jakimi są braki infrastrukturalne i wysokie koszty inwestycji. Z drugiej strony, jak podkreśla Girteka, kluczową rolę odegra tu cyfryzacja. W kontekście zarządzania transportem w ramach zielonych korytarzy istotne znaczenie mają zaawansowane rozwiązania w zakresie zarządzania flotą, optymalizacji tras, integracji łańcucha dostaw i monitorowania w czasie rzeczywistym. Także gromadzenie, przetwarzanie i wykorzystanie danych, niezbędnych raportowania emisji CO2.
Odpowiedzialność za niskoemisyjność i dekarbonizację transportu nie może ograniczać się jedynie do zadań stawianych przewoźnikom i firmom logistycznym. Sukces w tworzeniu i rozwijaniu zielonych korytarzy, a tym samym realizacja celów klimatycznych UE, wymaga zintegrowanego podejścia. Konieczna jest współpraca wszystkich uczestników łańcucha dostaw. Jak podkreślają eksperci Girteki, kluczową rolę w tym procesie odgrywać powinno zaangażowanie przewoźników, klientów, producentów, regulatorów, operatorów stacji ładowania, firm energetycznych i innych partnerów oraz wspólna praca nad efektywną i zrównoważoną transformacją transportu.
