Transport ponadgabarytowy nazywany jest też transportem nienormatywnym. Najkrócej mówiąc, jest to przewóz ładunków, które wraz z pojazdem przekraczają dopuszczalne normy określone w przepisach. Jakie normy? Każdy kraj może przyjąć własne. Ministerstwo Infrastruktury rozważa modyfikację norm obowiązujących w Polsce.
Zgodnie z propozycją, do ruchu mogłyby zostać dopuszczone zestawy pojazdów o większej masie i długości. Obecnie, jako przekraczające normy, wymagają one specjalnych zezwoleń. Dyskusję o dopuszczeniu dłuższych zestawów do regularnego ruchu zainicjował niedawny komunikat Polskiej Izby Spedycji i Logistyki. Wynika z niego, że rozpoczęto prace nad warunkowym dopuszczeniem do ruchu zestawów pojazdów o długości 25,25 m.
Transport ponadgabarytowy w innych krajach
– To wstępne założenia, jednak można przypuszczać, że nowe regulacje będą opierać się na tych, które funkcjonują w innych europejskich państwach. W związku z wydłużeniem zestawów, jednym z tematów dyskusji jest też próg ich dopuszczalnej masy całkowitej. Przykładowo w Niemczech wynosi on 40 ton, a już w Czechach 48 ton. Według Polskiej Izby Spedycji i Logistyki 40 ton DMC to wartość zbyt niska. Zdaniem instytucji tak niski próg spowoduje, że wykorzystywanie tak długich zestawów będzie nieproduktywne, nieefektywne i nieekologiczne – komentuje Mateusz Pernak, prawnik w TC Kancelarii Prawnej.
Dyskutowane są też inne aspekty. Takie jak dodatkowe szkolenia dla kierowców, dostosowania infrastruktury do potrzeb większych zestawów czy rodzaje dróg, na których zostaną dopuszczone do ruchu. Ostateczne decyzje w tym względzie zapadną w Ministerstwie Infrastruktury.
Transport ponadgabarytowy czyli jaki?
Zgodnie z nadal obowiązującymi przepisami, by mówić o transporcie nienormatywnym, pojazd lub ładunek musi przekroczyć jedną z wartości dopuszczalnych, czyli:
- Masę 40 ton – tyle zwyczajowo wynosi standardowa, dopuszczalna masa całkowita pojazdu lub zestawu pojazdów.
- Długość 16,5 m dla ciągnika siodłowego z naczepą lub 18,75 m dla zestawu pojazdów z przyczepą. Szerokość 2,55 m lub 2,6m dla pojazdów izotermicznych lub 4 m wysokości.
- Dopuszczalny nacisk osi na nawierzchnię drogi wnoszący 10 ton dla osi pojedynczej napędowej, chociaż gdzieniegdzie może wynosić 11,5 tony.
Jak tłumaczy Mateusz Pernak, ruch pojazdu nienormatywnego jest dozwolony pod określonymi warunkami. Konieczne jest uzyskanie zezwolenia odpowiedniej kategorii, przestrzeganie ujętych w nim warunków. Do tego pilotowanie przejazdu zgodnie z przepisami oraz zachowanie szczególnej ostrożności przy kierowaniu pojazdem nienormatywnym.
Wspomniane zezwolenia obecnie dzieli się na pięć kategorii i różni się zakresem stosowania, wymaganiami oraz obszarem ważności.
Pięć kategorii
Kategoria I dotyczy pojazdów nienormatywnych o długości, wysokości, naciskach osi oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych oraz szerokości nieprzekraczającej 3,5 m. Pojazdy nienormatywne posiadające zezwolenie kategorii I mogą poruszać się po drogach publicznych z wyjątkiem ekspresowych oraz autostrad. Zezwolenia wydawane są przez starostę na okres 12 miesięcy.
Kategoria II również obejmuje pojazdy nienormatywne o dopuszczalnej masie i naciskach na oś, ale o szerokości nieprzekraczającej 3,2 m, długości nieprzekraczającej 15 m dla pojedynczego pojazdu oraz 23 m dla zespołu pojazdu i nie wyższych niż 4,3 m. Pojazdy nienormatywne posiadające zezwolenie kategorii II mogą poruszać się po wszystkich drogach publicznych. Przy składaniu wniosku można ubiegać się o wydanie zezwolenia na 4 okresy tj. miesiąca, 6 miesięcy, 12 miesięcy lub 24 miesiące. Zezwolenie również wydaje starosta, a opłata za wydanie go rośnie wraz z wydłużeniem okresu jej obowiązywania i plasuje się w przedziale od 200 do 2000 zł.
Kategoria III jest niemal identyczna z II, z jednym wyjątkiem. Dotyczy również zespołów pojazdów o skrętnych osiach o długości maksymalnie 30 m. Zezwolenie kategorii III uprawnia również do poruszania się pojazdami i drogami określonymi dla zezwolenia kategorii II. Wniosek o wydanie zezwolenia kategorii III podlega tym samym zasadom co kategorii II. Zezwolenie wydaje jednak nie starosta, a GDDKiA.
Kategoria IV dotyczy pojazdów nienormatywnych o szerokości nieprzekraczającej 3,4 m dla drogi jednojezdniowej i 4 m dla drogi dwujezdniowej klasy A i S. O długości nieprzekraczającej 15 m dla pojedynczego pojazdu, 23 m dla zespołu pojazdów oraz 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach. O wysokości nieprzekraczającej 4,3m, rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60t i o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych
Pod względem wydawania zezwolenia, kategorię IV ustawodawca również uregulował tożsamo z kategorią II i III. Wniosek ponownie należy złożyć do GDDKiA ze wskazaniem na jeden z 4 okresów.
Kategoria V obejmuje pojazdy nienormatywne o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I-IV. Oraz, co ważne, o naciskach na osie przekraczających wielkości dopuszczalne. Kategorię V można potraktować jako kategorię specjalną, ponieważ obowiązuje na trasach indywidualnie ustalanych z zarządcą drogi. Wymaga szczegółowego uzgodnienia trasy, analizy nośności mostów, wiaduktów oraz organizacji pilotowania. Opłaty za zezwolenie również ustalane są indywidualne w zależności od skali operacji.
Brak uprawnień oznacza kary
Polskie przepisy przewidują kary dla przewoźników, którzy nie stosują się do nałożonych wymogów lub naruszają warunki zezwoleń. Ich wysokość zależy od stopnia przekroczenia norm i przewinienia.
Za brak odpowiedniego zezwolenia grozi mandat w wysokości 5000 zł w przypadku zezwoleń kategorii I lub II. 15 000 zł dla kategorii III, IV lub V.
Przekroczenie nacisków osi (dla dróg o niższych standardach) wiąże się z karą od 500 do nawet 5000 zł za każdą tonę przekroczenia, w zależności od jego stopnia. Natomiast z przekroczenie wymiarów lub masy całkowitej pojazdu grozi kara w wysokości od 500 zł do nawet 15 000 zł.
Mateusz Pernak zwraca uwagę, że decyzja o nałożeniu kary to niejedyny element, którego należy się obawiać. Pojazd można zatrzymać, jeśli naruszenie stanowi zagrożenie bezpieczeństwa lub infrastruktury drogowej. Przedsiębiorca poniesie koszty dodatkowych działań np. w przypadku konieczność organizacji objazdu, pilotowania czy nawet naprawy drogi. Koszty w tym wypadku mogą więc okazać się znaczące.
By zorganizować transport ponadgabarytowy zgodnie z prawem, w pierwszej kolejności upewnij się, że pojazd posiada odpowiednie zezwolenia dla danego transportu. Przeanalizuj też wymagania trasy oraz parametrów technicznych zarówno pojazdu, jak i ładunku.
