Tryb OUT w tachografie to funkcja, która pozwala na wyłączenie niektórych przejazdów spod przepisów Rozporządzenia 561/2006. Ale kiedy i jak można z niej legalnie skorzystać?
Jakie kryteria należy spełnić, jakie dokumenty przygotować i jak uniknąć kar podczas kontroli ITD? Niniejszy artykuł jest analizą prawną dotyczącą jazdy w trybie „OUT”, czyli wyłączonej spod stosowania przepisów Rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Analiza uwzględnia następujące podstawy prawne:
– Rozporządzenie (WE) z dnia 15 marca 2006r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (dalej: Rozporządzenie 561/2006);
– Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 165/2014 z dnia 4 lutego 2014r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (dalej: Rozporządzenie 165/2014);
– Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o czasie pracy kierowców;
– Ustawa z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym.
– Orzecznictwo sądów administracyjnych.
– Najnowsze zmiany w przepisach, w tym wynikające z dalszego wdrażania tzw. Pakietu Mobilności.
– Rekomendacje Kancelarii Transportowej KOBEN.
Celem analizy jest przedstawienie zasad korzystania z funkcji „OUT” oraz wskazanie bezpiecznych praktyk, zapobiegających naruszeniom przepisów i nałożeniu ewentualnych kar pieniężnych.
Zasady korzystania z funkcji „OUT”
Kryteria stosowania
Jazda z funkcją „OUT” oznacza okres pracy kierowcy wyłączony spod stosowania Rozporządzenia 561/2006 i dotyczy w szczególności przejazdów typowo serwisowych lub technicznych, można korzystać z niej również w trakcie konserwacji pojazdu.
Tryb „OUT” dotyczy również przedsiębiorstw, które wykonują niestandardowe przewozy np. firm świadczących przewozy odpadów komunalnych. Ma zastosowanie również do przewożenia płodów rolnych w gospodarstwie.
Z trybu OUT można skorzystać także podczas przejazdu, który jest nieprzystosowany do przewozu rzeczy, np. wtedy, gdy porusza się samym ciągnikiem siodłowym.
Jeżeli kierowca podjeżdża do serwisu w trakcie wykonywania zarobkowego transportu rzeczy lub osób (z załadunkiem) nie może on jeździć w trybie „OUT”. Również jazda „na pusto” z włączoną funkcją „OUT” jest niedozwolona.
Potrzeba udokumentowania
Włączony tryb „OUT” oznacza, że pojazd (oraz kierowca) nie podlegają obowiązkowi rejestrowania swojej aktywności w tachografie. Ważne jest, aby włączyć w tachografie funkcję „OUT”.
Organy kontrolne (np. ITD) w trakcie ewentualnej kontroli wymagają przedstawienia dowodów – dokumentów potwierdzających cel jazdy w trybie „OUT” np. faktury, potwierdzenie dokonania przeglądu, zlecenie naprawy.
Brak odpowiedniej dokumentacji może skutkować uznaniem przejazdu za wykonywanie zarobkowego przewozu rzeczy lub osób i nałożeniem kary pieniężnej.
Wybrane orzecznictwo sądów administracyjnych
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 4 lipca 2024 r. sygn. akt III SA/Wr 60/24 – „(…) w sprawie wystąpiły naruszenia w postaci wykonywania przejazdów bez zalogowanej karty kierowcy, a strona nie wykazała, że uzasadnione było uruchomienie trybu out (…)”.
W konsekwencji czego, Wojewódzki Sąd Administracyjny potwierdził, że brak udokumentowania jazdy „OUT” prowadzi do nałożenia kar.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 23 października 2024 r., II SA/Bk 396/24 – „(…) prowadził pojazd do serwisu w celu zdiagnozowania usterki, po czym po określeniu przyczyny usterki wrócił niesprawnym pojazdem na bazę, gdzie dokonał naprawy. Art. 3 lit. g mówi o jazdach w ramach naprawy lub konserwacji. W niniejszym przypadku nie spełniono tej przesłanki, ponieważ kierujący prowadził pojazd przed stwierdzeniem usterki oraz po jej stwierdzeniu. Naprawa pojazdu, zgodnie z wyjaśnieniami strony, nastąpiła już po powrocie do bazy przedsiębiorstwa – nie ulega więc wątpliwościom że na gruncie tej sprawy nie można zastosować wyłączenia, o którym mówi art. 3 lit.g. Prawidłowo też wskazał organ I i II instancji twierdząc że, jeżeli pojazd uległ awarii to taki pojazd winno się usunąć z drogi i odholować do serwisu. Przykładowa typowa czynność objęta wyłączeniem to jazda wykonywana przez mechanika w celu sprawdzenia efektów naprawy układu kierowniczego pojazdu lub wykonania jazdy próbnej po usunięciu usterek(…)”.
Tym samym Wojewódzki Sąd Administracyjny szczegółowo określił w jakich przypadkach możliwa jest jazda serwisowa w trybie „OUT”.
Nowelizacja przepisów
Pakiet Mobilności
W chwili obecnej, stosowanie do Rozporządzenia 165/20024, kierowca musi być w stanie okazać, na każde żądanie upoważnionego funkcjonariusza służb kontrolnych wszelkie zapisy odręczne i wydruki sporządzone w ciągu bieżącego dnia i poprzednich 56 dni.
Dodatkowo, zgodnie aktualnym brzmieniem Rozporządzenia 165/2014, aby ułatwić sprawdzanie zgodności z odpowiednimi przepisami, położenie pojazdu jest zapisywane automatycznie w następujących punktach lub w punkcie położonym najbliżej tych miejsc, w którym dostępny jest sygnał satelitarny:
– punkt początkowy dziennego okresu pracy,
– za każdym razem, kiedy pojazd przekracza granicę państwa członkowskiego,
– za każdym razem, kiedy wykonywany jest załadunek lub rozładunek pojazdu,
– co trzy godziny skumulowanego czasu prowadzenia pojazdu, oraz
– punkt końcowy dziennego okresu pracy.
Aby ułatwić weryfikację zgodności przez organy kontrolne, inteligentny tachograf rejestruje również, czy pojazd był wykorzystywany do przewozu rzeczy lub osób, zgodnie z wymogami rozporządzenia (WE) nr 561/2006.
Nowe tachografy cyfrowe
Przewoźnik drogowy, który planuje wykonywanie międzynarodowych przewozów drogowych po terytorium Unii Europejskiej pojazdami wyposażonymi w starsze wersje tachografów, podlega obowiązkowi ich wymiany na najnowsze urządzenia – tachografy inteligentne wersji drugiej do dnia:
• 31 grudnia 2024 r. – w przypadku tachografów analogowych lub cyfrowych pierwszej generacji (instalowanych w pojazdach rejestrowanych do 14 czerwca 2019 r.),
• 18 sierpnia 2025 r. – w przypadku tachografów inteligentnych pierwszej wersji (instalowanych w pojazdach rejestrowanych od 15 czerwca 2019 r. do 20 sierpnia 2023 r.).
Kluczowe zasady
Ustawa o czasie pracy kierowców
Jazda w trybie „OUT” nie oznacza, że kierowca nie pracuje. W świetle Kodeksu Pracy i Ustawy o czasie pracy kierowców, takie czynności traktuje się jako „inna praca”.
Taryfikator kar zgodnie z ustawą o transporcie drogowy
W zależności od sytuacji i przedstawionej dokumentacji podstawą prawną nałożonej kary pieniężnej może być:
l.p. 6.2.1. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym, który stanowi o niewłaściwej obsłudze lub odłączeniu homologowanego i sprawnego technicznie tachografu i przewiduję karę opiewającą na kwotę 5000 zł;
l.p. 6.3.5. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym, który obejmuje naruszenie polegające na „niedopuszczalnym wyjęciu wykresówki lub karty kierowcy, mającą wpływ na rejestrację danych” i przewiduje karę w kwocie 3000 zł;
l.p. 6.3.19. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym, który stanowi o „niepoprawnym stosowaniu wykresówek lub karty kierowcy, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w lp. 6.3.1-6.3.10 i 6.3.14” i przewiduję karę opiewającą na 2000 zł.
Rejestracja w pamięci tachografu
Rejestracja niepełnych danych związanych z aktywnością kierowcy może zostać zweryfikowana w czasie kontroli, w konsekwencji czego koniecznym będzie złożenie odpowiednich wyjaśnień.
Kancelaria Transportowa KOBEN wskazuje, że takie „braki” w przebiegu pojazdu niemal zawsze są kwestionowane przez służby, zwłaszcza w przypadku niezasadnego używania funkcji „OUT”.
Odpowiedzialność odszkodowawcza
W razie wypadku przy włączonej funkcji „OUT” ubezpieczyciel może również żądać potwierdzenia że taki przejazd był uzasadniony. Udowodnione naruszenia (np. długotrwała jazda bez przerwy) mogą wpłynąć na decyzję Ubezpieczyciela i skutkować brakiem wypłaty odszkodowania w pełnej wysokości.
Rekomendacje Kancelarii Transportowej KOBEN
Eksperci KOBEN zalecają, aby tryb „OUT” był używany tylko w ściśle określonych przypadkach, przewidzianych przez przepisy prawa oraz posiadanie odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej uzasadnienie takiej jazdy. Brak ewidencjonowania danych na tachografie jest szczegółowo sprawdzany w trakcie kontroli, a w razie wątpliwości inspektorzy ITD mogą uznać za bezzasadne używanie „wyłączenia” z przepisów i nałożyć karę pieniężną. Należy pamiętać, iż jazda kierowcy w trybie „OUT” traktowana jest jako „inna praca”.
Podsumowanie
Jazda w trybie „OUT” bywa przydatna i legalna, pod warunkiem że stosuje się ją we wskazanych przypadkach, zwłaszcza w trakcie przejazdu stricte technicznego (serwisowego, testowego). Najnowsze orzecznictwo potwierdza, iż przy ocenie zasadności korzystania z tego rodzaju „wyłączenia”, kluczowym jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, potwierdzającej zasadność używania funkcji „OUT”.
Przy odpowiednim udokumentowaniu przejazdu wyłączonego spod stosowania Rozporządzenia 561/2006 i stosowaniu właściwych zasad, przedsiębiorca minimalizuje ryzyko nałożenia wysokich kar administracyjnych oraz problemów podczas postępowań odszkodowawczych.
Kancelaria Transportowa KOBEN nie zaleca używania funkcji „OUT” w przypadku braku podstaw do jej stosowania. Należy pamiętać, iż każda aktywność pojazdu z tachografem jest zapisywana i może zostać w prosty sposób zweryfikowana. W przypadku wątpliwości co do stosowania jazdy w trybie „OUT”, należy zwrócić się o opinię do prawnika specjalizującego się w prawie transportowym lub skonsultować się z ITD.
Karolina Goniowska – Komorowska
Kancelaria Transportowa KOBEN
Artykuły eksperckie: https://koben.pl/baza-wiedzy/artykuly-eksperckie/tryb-out-w-tachografie/
