W transporcie drogowym spotykamy się coraz częściej z tzw. neutralizacją listu przewozowego CMR. Celem jest m.in. ochrona relacji handlowych.
Neutralizacja listu przewozowego CMR polega na usuwaniu lub zmianie istotnych danych zawartych w dokumencie CMR, w szczególności danych nadawcy lub odbiorcy. Często jest wykonywane na życzenie jednej ze stron umowy przewozu, a celem jest ochrona relacji handlowych, zabezpieczenie interesów zleceniodawcy lub po prostu realizacja wymogów klienta. Taka praktyka może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami prawnymi dla przewoźnika, czy też wpływać na wypłatę odszkodowania z OCP. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące neutralizacji listu przewozowego.
Czym jest list przewozowy CMR?
List przewozowy CMR jest dokumentem przewidzianym w Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR), sporządzonej w Genewie w 1956 r. Pełni funkcję dowodową, informacyjną, legitymacyjną i instrukcyjną. Choć jego sporządzenie nie jest obligatoryjne (art. 4 Konwencji), to w praktyce brak tego dokumentu znacznie komplikuje dochodzenie roszczeń i realizację obowiązków kontrolnych.
Dane zawarte w liście przewozowym
Zgodnie z Konwencją CMR list przewozowy powinien zawierać następujące dane:
– miejsce i datę jego wystawienia;
– nazwisko (nazwę) i adres nadawcy;
– nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika;
– miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania;
– nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy;
– powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie;
– ilość sztuk, ich cechy i numery;
– wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
– koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy);
– instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych;
– oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom niniejszej Konwencji.
– W razie potrzeby list przewozowy może zawierać również inne dane, także te, które strony uznają za potrzebne.
W braku przeciwnego dowodu, list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika.
Czym jest neutralizacja listu przewozowego CMR?
NNeutralizacja listu przewozowego CMR to praktyka polegająca na celowym usunięciu lub zmianie istotnych danych zawartych w liście przewozowym, najczęściej stron przewozu – nadawcy lub odbiorcy. Celem może być:
– ochrona tajemnicy handlowej,
– uniemożliwienie kontaktu między stronami,
– ochrona know-how lub bazy klientów.
Neutralizacja budzi istotne zastrzeżenia prawne, które wykraczają poza relacje cywilnoprawne i obejmują również ryzyka administracyjne.
Przykładowe formy neutralizacji
W praktyce spotykamy się najczęściej z poniższymi przypadkami neutralizacji:
– towar dostarczany jest nie do kupującego ale bezpośrednio do kolejnego klienta, w wyniku czego dochodzi do zmiany miejsca dostawy w liście przewozowym;
– większa firma transportowa nakazuje mniejszym przewoźnikom, zatajanie w listach przewozowych faktycznego nadawcy lub odbiorcy;
Chociaż intencje bywają uzasadnione handlowo, neutralizacja nie może naruszać przepisów prawa, w tym przepisów Konwencji CMR, Prawa przewozowego, Kodeksu cywilnego.
Skutki prawne neutralizacji listu przewozowego CMR
Zgodnie z art. 55a ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo przewozowe, „zabrania się nadawcy: umieszczania w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym” Przepisy stosuje się odpowiednio do spedytora, odbiorcy, organizatora transportu lub innego podmiotu zlecającego przewóz.
Modyfikowanie lub celowe zniekształcanie danych zawartych w liście przewozowym może prowadzić do:
– sankcji administracyjnych (kary pieniężnej od 50 zł do 12 000 zł za nieprawidłowości w dokumentacji),
– uznania przewoźnika za nienależycie wykonującego usługę,
– niemożności dochodzenia roszczeń w razie zaistnienia szkody.
Odpowiedzialność przewoźnika i skutki w OCP
Z perspektywy odpowiedzialności ubezpieczeniowej, neutralizacja CMR może skutkować:
– wyłączeniem ochrony ubezpieczeniowej z OCP,
– odmową wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela,
– „przerzuceniem” pełnej odpowiedzialności finansowej na przewoźnika.
W ogólnych warunkach ubezpieczenia (OWU) często zawarte są postanowienia dotyczące wyłączenia odpowiedzialności TU za szkody wynikające z nieprawidłowości danych zawartych w dokumentacji.
Czy można skutecznie zastrzec karę umowną za brak neutralizacji?
Samo zobowiązanie do neutralizacji dokumentacji przewozowej, jak też i ewentualnie zastrzeżenie kary umownej za jego naruszenie w wielu przypadkach można uznać za nieważne, albowiem pozostaje w sprzeczności z:
– art. 6 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie w dniu 19 maja 1956 r. określającej obligatoryjnie elementy, jakie winien zawierać list przewozowy
– art. 55a pkt 4 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe, zgodnie z którym zabrania się nadawcy umieszczania w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym.
Dodatkowo, na przewoźnika może zostać nałożona kara administracyjna przewidziana w art. 92a tej ustawy.
Zaś stosownie do art. 3531 Kodeksu cywilnego, strony mogą ułożyć łączący je stosunek prawny wedle własnego uznania, ale jego treść nie może być niezgodna z:
– z zasadami współżycia społecznego,
– naturą danego stosunku prawnego,
– z przepisami ustawy.
Trzeba mieć na uwadze, iż przepisy Konwencji CMR oraz Prawa przewozowego mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących i nie mogą być wyłączone, czy zmodyfikowane wolą stron, ani też ustępować konieczności ochrony tajemnicy handlowej danego przedsiębiorstwa.
Karolina Goniowska – Komorowska
Kancelaria Transportowa KOBEN
Artykuły eksperckie: https://koben.pl/baza-wiedzy/artykuly-eksperckie/neutralizacja-listu-przewozowego-cmr
