VECTO nie jest narzędziem doskonałym, ale w porównaniu z normami Euro lepiej odzwierciedla zużycia energii i emisję CO2 wykazywane przez ciężkie pojazdy użytkowe w codziennej eksploatacji, zauważa Ryszard Mrozek, heavy business line product manager w IVECO Poland.
Czym jest VECTO i do czego służy?
VECTO to program symulacyjny, a jego nazwa to skrót od Vehicle Energy Consumption calculation TOol. Silniki pojazdów lekkich (LDV) są badane na stanowisku rolkowym. Zbierane są tam dane związane ze zużyciem paliwa (energii) i emisją CO2 na 100 km. W przypadku pojazdów ciężkich (HDV) silnik jest badany na hamowni silnikowej i nie ma takich danych. Ciężkie pojazdy, w odróżnieniu od lekkich, są znacznie bardziej skomplikowane, mają różne skrzynie biegów, przełożenia mostów, opony, itd.
Unia bardzo chciała jednak oszacować te wartości. Wymyślono więc i wprowadzono jako obowiązek od 1 lipca 2019 r. narzędzie kalkulacyjne VECTO. Jest to program, który musi kupić i utrzymywać każdy producent pojazdów, a następnie wprowadzić do niego swoje dane, zebrane według określonej procedury. Dane dotyczą pięciu obszarów związanych ze zużyciem paliwa i emisją CO2: aerodynamiki, silnika, skrzyni biegów, mostu i ogumienia. Teraz każdy konfigurowany czy produkowany pojazd można przepuścić przez symulator VECTO i określić w ten sposób jego czysto teoretyczne zużycie paliwa oraz emisję CO2 „ze standardową zabudową” w przypadku podwozia lub „standardową naczepą” w przypadku ciągnika.
Jak VECTO wpływa na zasady homologacji pojazdu?
VECTO jest wymienione w homologacji pojazdów. Producent musi w niej podać swój numer licencji na ten program. Symulator trzeba zasilić danymi z pięciu obszarów wspomnianych powyżej, ale ich zebranie nie pokrywa się z badaniami homologacyjnymi. Wykonuje się je „przy okazji” badań homologacyjnych. Proces określenia emisji wg VECTO jest odrębny od homologacji. Homologacja jest dopuszczeniem do ruchu typu pojazdu. Natomiast symulator VECTO służy do określenie parametrów porównawczych zużycia energii i emisji CO2 na potrzeby innych procesów, takich jak monitoring emisji CO2 czy generowanie dokumentów CIF (ang. Customer Information File – specyfikacja techniczna dla klienta) dla pojazdów.
Jakie czynniki symulator bierze pod uwagę w ocenie pojazdu?
Jest to pięć obszarów związanych ze zużyciem paliwa wskazanych powyżej. Podejście jest tutaj bardzo uproszczone. VECTO nie uwzględnienia w podwoziach spoilerów, emisji CO2 związanej z użyciem biopaliw. Nieprawidłowo zdefiniowano także wpływ przełożeń mostu, gdyż nie uwzględnia on sposobu eksploatacji. Są to najpoważniejsze błędy tej symulacji, ale jest ich więcej.
Jakie wyposażenie pojazdu wg VECTO sprzyja redukcji emisji CO2, a tym samym zużycia paliwa (energii). Co przyczynia się do ich zwiększenia?
W uproszczeniu wszystko, co zmniejsza zużycie paliwa poprawia wynik w symulacji VECTO. Najdłuższe przełożenie mostu (-0,5% do -1%), kamery zamiast luster (-1,5%), tempomat przewidujący PECC (-3% do -4,5%), opony w klasie energetycznej A (-0,5% do -1%,), ospoilerowanie kabin ciągników (do -6%), spoilery międzyosiowe (-0,5 do -1,5%). Niektórzy producenci dodają sygnalizację poprawy lub pogorszenia danych VECTO do poszczególnych opcji w konfiguratorach.
Na ile VECTO jako symulacja odpowiada rzeczywistym wynikom uzyskiwanym przez pojazdy?
Korelacja danych jest dość słaba. Wyniki symulacji pokazują dane teoretyczne danego pojazdu. Jest jednak sporo rozbieżności. Nikt nie jeździ „standardową” naczepą czy zabudową, która jest tworem czysto teoretycznym. Najdłuższe przełożenie mostu nie zawsze jest najekonomiczniejsze. W terenie pagórkowatym czy górskim sprawia, że zużycie paliwa jest wyższe nawet o 3 l/100 km niż w przypadku uniwersalnego mostu o nieco krótszym przełożeniu.
Opony w klasie A wypadają najlepiej tylko w teorii. Ich trwałość jest znacznie niższa. Wystarczają na ok. 70–80 tys. km, gdy dobre opony do ruchu dalekobieżnego przejadą przynajmniej 120–150 tys. km. Poza tym opony w klasie A znacznie gorzej wypadają w warunkach zimowych. VECTO nie uwzględnienia także trybów jazdy, wpływających na pracę silnika i skrzyni biegów, które stosują producenci. Poza tym symulator nie uwzględnia obniżenia zużycia paliwa związanego z usługami. Natomiast zarówno monitoring zużycia paliwa i jego analiza, jak i szkolenia z techniki jazdy potrafią przynieść oszczędności we flocie przekraczające nawet 5%.
Tym niemniej nie ma innego narzędzia. Wszyscy producenci konstruując nowe pojazdy i dodając opcje wyposażenia, już na etapie projektowania analizują ich wpływ na zużycie paliwa i emisję CO2, właśnie korzystając z VECTO.
Jak długo pozostaje ważna ocena emisji wg VECTO?
VECTO daje wynik liczbowy. W symulatorze funkcjonują klasy pojazdów od 1 do 16, zwane tez grupami, określające układ napędowy, DMC i rodzaj pojazdu. Do tego dochodzą podklasy (podgrupy) określające rodzaj eksploatacji: LH – ruch dalekobieżny (Long Haulage), RD – dystrybucja regionalna (Regional Delivery), UD – dystrybucja miejska (Urban Delivery). Dodatkowo VECTO liczy zużycie paliwa i emisję CO2 dla obciążeń typowych i niskich oraz dla zestawów długich i ciężkich (EMS).
Klasy emisji CO2 numerowane od 1 do 4 to element wprowadzony w przepisach dotyczących opłat drogowych UE (tzw. Eurovignette). Limity emisji pozwalające na uzyskanie preferencyjnych stawek zmieniają się z czasem. Dzisiejszy pojazd w klasie 2 za dwa lata może już być w klasie 1.
Co się dzieje, gdy klasa emisji utraci ważność? Jak klasyfikowany jest pojazd? Czy można wpłynąć na klasyfikację używanego pojazdu?
Każdy pojazd jest domyślnie w klasie emisji 1. Do takiej rejestracji w systemach nie są wymagane dodatkowe dokumenty. Wystarczy dowód rejestracyjny, ewentualnie karta Green Lorry. Można „podnieść” klasę dla pojazdów o niższej emisji CO2, zgłaszając to w systemie i obowiązkowo dodając skan dokumentu CIF (ang. Customer Information File – deklaracja zużycia paliwa i emisji CO2 z VECTO, drukowana indywidualnie dla danego VIN). Jeżeli podane w CIF emisje są poniżej progów, pojazd zakwalifikowany jest do wyższej klasy emisji CO2. Bonusy względem klasy 1 w Niemczech są następujące: klasa 2 daje –0,008 EUR/km, klasa 3 to –0,016 EUR/km względem klasy 1. Z definicji dokumenty CIF są dostępne wyłącznie dla pojazdów wyprodukowanych po 1 lipca 2019 roku. Dla wcześniejszych nie istnieją takie dane.
Co łączy VECTO z niemieckim mautem?
Opłata drogowa w Niemczech to zastosowanie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/362 z dnia 24 lutego 2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 1999/62/WE, 1999/37/WE i (UE) 2019/520 w odniesieniu do pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy. Niemcy i Austria wprowadzili ją najwcześniej. Poskutkowało to podwyższeniem opłaty o ponad 80%. Kolejne państwa Unii Europejskiej też wprowadzają już nowy model opłat. Unia po raz pierwszy powiązała opłaty drogowe z emisją CO2, a VECTO jest narzędziem do wyliczenia tych emisji.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiał Michał Kij
O VECTO w kontekście niemieckiego mautu można przeczytać w magazynie fleetLOG 3/2024
