Nowy rok już na horyzoncie, a to oznacza wejście w czas rozliczeń i planów na nowy rozdział. Dla firm z problemami to również ostatni moment na decyzję czy rok 2026 rozpoczną z planem restrukturyzacji czy z narastającym ryzykiem upadłości.
2025 rok może być w Polsce pierwszym, w którym przekroczona zostanie liczba 5000 restrukturyzacji. Ponadto od sierpnia obowiązują znowelizowane przepisy implementujące tzw. „Dyrektywę drugiej szansy”. Promują restrukturyzację zamiast likwidacji i zmieniają zasady gry dla dłużników i wierzycieli.
Co przygotować do restrukturyzacji?
Raporty rynkowe wskazują, że w 2026 roku liczba niewypłacalności, zarówno w naszym regionie, jak i globalnie, utrzyma się na wysokim poziomie. Firmy przygotowane do restrukturyzacji będą miały zatem przewagę nad tymi, które zareagują dopiero pod presją egzekucji. Do końca września 2025 roku restrukturyzację rozpoczęło ponad 3800 firm. Najprawdopodobniej pierwszy raz od wprowadzenia w 2016 roku tego rozwiązania do polskiego porządku prawnego przekroczona zostanie granica 5000 postepowań rocznie. Te dane pokazują, że coraz więcej przedsiębiorców decyduje się na działanie zanim kryzys wymknie się spod kontroli.
Restrukturyzacja wymaga dokumentacji finansowej i prawnej. Fundamentem jest analiza obejmująca bilans i rachunek zysków i strat, wykaz zobowiązań z podziałem na wierzycieli, kwoty i terminy wymagalności, listę aktywów z wartością rynkową oraz zestawienie przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy wraz z prognozą na kolejne 6 do 12 miesięcy. Kluczowe są również umowy kredytowe, leasingowe, najmu i kontrakty z głównymi dostawcami i odbiorcami. Muszą być zidentyfikowane pod kątem wypowiedzeń, kar umownych i skutków otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Warto pamiętać, że dług wobec ZUS jest nieumarzalny i musi zostać spłacony w całości. To oznacza, że ciężar redukcji zobowiązań spoczywa na pozostałych wierzycielach.
Przebiega restrukturyzacji
Polskie prawo przewiduje kilka ścieżek restrukturyzacyjnych, z których zdecydowanie najpopularniejsze jest postępowanie o zatwierdzenie układu. Stanowi ono ponad 94% wszystkich restrukturyzacji. Jego popularność wynika z szybkości, relatywnie niskich kosztów oraz zachowania kontroli nad firmą przez właściciela. Doradca restrukturyzacyjny działa w nim jako nadzorca układu, który przygotowuje propozycje układowe, spis wierzytelności oraz plan restrukturyzacyjny.
Ochrona przed egzekucjami pojawia się z chwilą publicznego obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Od tego momentu firma zyskuje czteromiesięczny parasol ochronny, który zawiesza egzekucje komornicze oraz te prowadzone przez Urząd Skarbowy i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli w tym czasie układ przyjmą wierzyciele, ochrona przedłuża się aż do prawomocnego zatwierdzenia układu przez sąd. Jednocześnie średnio co piąty wniosek o zatwierdzenie układu jest przez sąd oddalany. Dzieje się tak z powodu wątpliwości co do wykonalności układu lub nieprawidłowości formalnych. Właśnie dlatego plan restrukturyzacyjny musi być wiarygodny, a propozycje układowe realne do wykonania.
Dla firm wymagających głębszej interwencji istnieje postępowanie sanacyjne, które daje dostęp do najsilniejszych narzędzi restrukturyzacyjnych, w tym możliwości odstąpienia od niekorzystnych umów bez płacenia kar umownych. Ceną jest utrata kontroli nad firmą, ponieważ z dniem otwarcia postępowania zarząd przejmuje zewnętrzny zarządca sądowy. Z tego powodu sanacja jest zarezerwowana dla sytuacji, gdy problemy sięgają fundamentów modelu operacyjnego.
Przy odpowiednim przeprowadzeniu restrukturyzacja pozwala wygrać obu stronom. Dłużnik zyskuje czas, ochronę przed agresywnymi działaniami wierzycieli oraz szansę na odbudowę biznesu w uporządkowanych warunkach, bez ciągłego ryzyka egzekucji. Wierzyciele otrzymują z kolei większe zaspokojenie niż w przypadku klasycznej upadłości likwidacyjnej. Zyskują też realną perspektywę dalszej współpracy z już zrestrukturyzowanym kontrahentem.
Nowe przepisy
W sierpniu 2025 roku weszły w życie przepisy implementujące unijną „Dyrektywy drugiej szansy”. Doprecyzowała istniejące regulacje i wprowadziła dodatkowe wymogi formalne dla dłużników i doradców. Rozwiązania te promują restrukturyzację jako preferowaną ścieżkę postępowania z firmami w trudnościach. Upadłość likwidacyjną reerwują wyłącznie dla przypadków, gdy ratunek jest obiektywnie niemożliwy. Dla przedsiębiorców planujących restrukturyzację w 2026 roku oznacza to konieczność pracy na zaktualizowanych formularzach, spełnienia nowych wymogów dokumentacyjnych i większego nacisku na rzetelność prognoz finansowych.
Z punktu widzenia zarządów kluczowe jest, że polski system prawny przewiduje trzy główne podstawy odpowiedzialności osobistej: art. 299 Kodeksu spółek handlowych, art. 116 ordynacji podatkowej oraz art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego. Każda z tych regulacji może skutkować odpowiedzialnością całym majątkiem prywatnym za długi spółki, jeśli zarząd w porę nie zareaguje na kryzys. Terminowe wszczęcie restrukturyzacji stanowi jedną z przesłanek egzoneracyjnych, które uwalniają od tej odpowiedzialności. To czyni z niej narzędzie ochrony biznesu i osobistego bezpieczeństwa członków zarządu.
Prognozy rynkowe wskazują, że w 2026 roku liczba niewypłacalności pozostanie wysoka. Firmy nadal będą mierzyć się z kosztami finansowania i niepewnością geopolityczną. To oznacza, że restrukturyzacja pozostanie kluczowym narzędziem zarządzania ryzykiem. Przedsiębiorstwa, które wejdą w 2026 rok z gotowym planem restrukturyzacyjnym, zebranymi dokumentami i wybranym doradcą, będą w znacznie lepszej pozycji niż te, które zaczną szukać pomocy dopiero w kryzysie.
Chodzi o reakcję we właściwym momencie
System prawny nie oczekuje od przedsiębiorcy, że przewidzi przyszłość, lecz że zareaguje we właściwym momencie, gdy przesłanki kryzysu już się pojawią. Ignorowanie sygnałów ostrzegawczych może prowadzić do odpowiedzialności z prywatnego majątku. Szybkie podjęcie działań otwiera drogę do odpowiedzialnego zarządzania ryzykiem i ochrony przed sankcją osobistą. Restrukturyzacja nie jest oznaką porażki. Jest dowodem odpowiedzialnego podejścia do prowadzenia biznesu w realiach, w których kryzysy są nieuniknione. Kluczowe znaczenie ma sposób reagowania na trudności, a najlepsza reakcja to ta podjęta na czas.
Komentarz ekspercki przygotował Mateusz Haśkiewicz – kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny, radca prawny. Prezes zarządu Haśkiewicz Dyła Restrukturyzacje Upadłości sp. z o.o., twórca kanału na You Tube „Biznes w kryzysie”.
