Plastikowe opakowania żywności są w odwrocie. Takie wnioski można wysnuć obserwując aktualne trendy. Tymczasem 65% produktów spożywczych i napojów w europejskich supermarketach jest sprzedawanych właśnie w plastiku. W Polsce ten odsetek jest podobny.
Jak wynika z raportu DS Smith „Material Change Index”, w przypadku 40% opakowań zawierających tworzywa sztuczne w Polsce, plastik można by wyeliminować. Istnieje możliwość całkowitego usunięcia go lub zastąpienia zrównoważonymi alternatywami. Należą do nich np. tektura czy opakowania biodegradowalne. W Polsce tylko 22% firm spożywczych planuje w nadchodzącym roku zmiany w opakowaniach.
– Ponad 60% produktów spożywczych na półkach sklepów europejskich zapakowane jest w opakowania plastikowe – mówi agencji Newseria Katarzyna Kala-Kowalska, prezes zarządu DS Smith Polska, producenta zrównoważonych opakowań.
Najlepiej we Francji
W ramach badania „Material Change Index”, przeprowadzonego przez Retail Economics na zlecenie firmy DS Smith, przeanalizowano skład 1500 opakowań. Dotyczyły one produktów spożywczych i napojów w 25 najpopularniejszych supermarketach, na sześciu europejskich rynkach. Pod lupę wzięto rynek Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Francji i Włoch. Do produktów najczęściej pakowanych w plastik należą mięso (87%), nabiał (82%) i wyroby piekarnicze (79%). Katarzyna Kala-Kowalska mówi, że najwięcej takich opakowań znajdziemy w supermarketach w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoszech i Niemczech.
W Wielkiej Brytanii 70% artykułów spożywczych i napojów jest pakowanych w plastik. Na drugim biegunie znalazła się Francja, gdzie ogólny udział opakowań plastikowych w branży spożywczej wyniósł 59%. Był najniższy spośród analizowanych rynków. Wpływa na to m.in. fakt, że we francuskich supermarketach jest wiele stoisk ze świeżymi produktami. Artykuły takie jak sery czy wypieki są sprzedawane bez dodatkowych opakowań. Do tego dochodzi sekcja z produktami bio, gdzie produkty takie jak kasze czy płatki zbożowe można nabyć bez opakowania albo w opcji refill. Oczekuje się, że użycie plastiku spadnie jeszcze bardziej przed wprowadzeniem całkowitego zakazu sprzedaży świeżych owoców i warzyw w plastikowych opakowaniach. We Francji zacznie on obowiązywać w połowie 2026 roku.
Prezes DS. Smith mówi, że w Polsce ten odsetek jest podobny. 62%. produktów spożywczych i napojów jest opakowanych w tworzywa sztuczne. Oznacza to, że rocznie na półkach polskich supermarketów pojawia się ok. 14,7 mld niepotrzebnych sztuk plastiku – mówi prezes DS Smith.
Plastikowe opakowania żywności nas zalewają
Statystyki pokazują, że na sześciu badanych rynkach europejskich każdego roku powstaje góra plastiku. Składa się na nią łącznie ponad 150 mld opakowań, pochodzących z produktów spożywczych i napojów. To oznacza, że każde gospodarstwo domowe produkuje rocznie ok. 1000 sztuk odpadów pochodzących z opakowań z plastiku.
– Tymczasem znaczącą część tych tworzyw sztucznych, wykorzystywanych w opakowaniach, można w ogóle wyeliminować albo zastąpić innymi, bardziej ekologicznymi materiałami – mówi Maria Andrzejewska, dyrektorka generalna UNEP/GRID Warszawa.
Jak wynika z badania „Material Change Index”, dotyczy to ok. 45% plastiku zawartego w typowym europejskim koszyku spożywczym. Katarzyna Kala-Kowalska podkreśla, że producenci przede wszystkim powinni się kierować zasadą 3R: reduce, reuse, recycle. Po polsku: redukuj, używaj ponownie lub poddawaj powtórnemu przetworzeniu.
– Jako konsumenci powinniśmy zwracać uwagę na to, w jakich opakowaniach są wybierane przez nas produkty. Ta świadomość konsumencka jest bardzo ważna, żeby zmniejszyć zużycie plastiku w supermarketach – mówi dr inż. Agnieszka Sznyk, prezeska Instytutu Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju INNOWO.
Agnieszka Sznyk zwraca uwagę, że istotna jest też informacja ze strony producentów. Chodzi np. o paszporty materiałowe pokazujące, jaki jest ślad węglowy i środowiskowy danego produktu. Dzięki temu konsumenci mogą porównać i wybrać ten, który faktycznie ma mniejszy wpływ na środowisko. Same supermarkety też mogą podjąć wiele działań, żeby oferować klientom mniej tego plastiku, w zamian wprowadzając np. opakowania papierowe czy wielorazowe.
Co stoi na przeszkodzie?
Maria Andrzejewska dodaje, że konieczne jest promowanie alternatywnych materiałów, pochodzących z recyklingu, ale też ekoprojektowanie. Mowa o takim projektowaniu opakowań produktów, żeby one były później w 100% zdatne do zrecyklingowania.
Z ankiety, przeprowadzonej w ramach badania „Material Change Index” wśród europejskich ekspertów zajmujących kluczowe stanowiska kierownicze z firm sektora spożywczego, wynika, że ci są już zaangażowani w takie działania. Prawie wszyscy respondenci (98%) potwierdzili, że ich firmy zobowiązały się do zmniejszenia liczby opakowań z tworzyw sztucznych. 64% z nich zadeklarowało, że są na dobrej drodze do wywiązania się z tych zobowiązań.
Z drugiej strony 25% respondentów oceniło, że będą mieć trudności z wywiązaniem się z tych deklaracji. Z badania wynika, że największą barierą na drodze do zastąpienia plastiku bardziej zrównoważonymi alternatywami są dla nich koszty surowców (40%) oraz obawa, że konsumenci nie zaakceptują takich zmian (39%).
Katarzyna Kala-Kowalska przyznaje, że firmy spożywcze są już od lat zaangażowane w redukcję opakowań plastikowych. Jest to jednak proces, który powinien być wspierany zarówno przez innowacje technologiczne, zachowania konsumentów, jak i legislację. Potrzebne są globalne rozwiązania, innowacje i technologie, które – poprzez obniżenie kosztów produkcji – podniosą konkurencyjność nowych materiałów. Chodzi np. o materiały biodegradowalne takie jak tektura, które pomimo wielu lat na rynku z dużym trudem torują sobie drogę do przemysłu, a więc i do konsumenta. Wciąż czekamy też na niskokosztowe technologie recyclingu plastiku – zbyt wiele pomysłów pozostaje w fazie idei. W Polsce tylko 22% firm z branży spożywczej planuje podjąć w ciągu najbliższego roku jakiekolwiek działania w celu wprowadzenia zmian w zakresie opakowań. To najniższy wynik spośród wszystkich krajów objętych badaniem. Jego autorzy zauważają, że producenci i sprzedawcy żywności obawiają się m.in. utraty konkurencyjności. Ponad 70% przedstawicieli tych sektorów uważa, że klienci nie chcieliby płacić dodatkowo za zrównoważone opakowania. 65% ocenia, że konsumenci nie są skłonni rezygnować z wygody na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Co zrobić, aby było lepiej?
Maria Andrzejewska przyznaje, że prawdopodobnie sytuacja mogłaby się zmienić. Opakowania pochodzące z recyklingu czy wykorzystujące alternatywne, bardziej zrównoważone materiały musiałyby być w jakiś sposób dofinansowywane albo wspierane rozwiązaniami fiskalnym. Byłyby one konkurencyjne cenowo w stosunku do opakowań wykonanych z paliw kopalnych. Musimy mieć na uwadze, że zawsze kiedy cena baryłki ropy spada, to plastik staje się jeszcze tańszy i tym większa jest różnica pomiędzy opakowaniami plastikowymi a ekologicznymi. Gdybyśmy mieli zapłacić za opakowanie 4–5 zł, to najpewniej każdy by się zastanowił, czy ono na pewno jest mu potrzebne. W momencie, kiedy płacimy ok. 20 gr, większość z konsumentów nawet tego nie zauważa.
Plastikowe opakowania żywności niszczą
Problem zanieczyszczenia środowiska plastikiem wymaga szybkich rozwiązań, ponieważ jest coraz bardziej palący. Produkcja tego surowca rośnie wykładniczo. Brakuje jednak globalnych i lokalnych systemów pozwalających na efektywne zagospodarowanie odpadów zawierających tworzywa sztuczne. W efekcie stanowią one ok. 80% odpadów zanieczyszczających morza i oceny. Według UNEP co roku do akwenów na świecie trafia ponad 9 mln t plastikowych odpadów, które odpowiadają za śmierć wielu gatunków i degradację ekosystemów.
Aktualnie produkcja plastiku jest na poziomie ok. 400 mld t rocznie. Zgodnie z przewidywaniami do 2050 roku zwiększy się ponad dwukrotnie. Tymczasem my już w tej chwili nie jesteśmy sobie w stanie poradzić z przetworzeniem tej ogromnej ilości odpadów, które powstają po zakończeniu użytkowania produktów wykonanych z tworzyw sztucznych – mówi dyrektorka generalna UNEP/GRID Warszawa.
