Przedawnienie roszczeń może sprawić, że firma transportowa nie będzie mogła skutecznie upomnieć się o na przykład o swoją należność.
Przedawnienie roszczeń w sprawach dotyczących transportu drogowego towarów jest trudną i ważną kwestią. Upływ okresu przedawnienia powoduje, że dłużnik może uchylić się od zapłaty. Ewentualne spory sądowe wszczęte w stosunku do roszczenia przedawnionego, po podniesieniu przez dłużnika zarzutu przedawnienia, zostaną oddalone przez sąd. Dlatego też istotnym jest, aby każdy przewoźnik był świadomy długości tych terminów i wiedział w, jakim okresie od powstania roszczenia może go skutecznie dochodzić.
Co ważne, terminy i zasady przedawnienia różnią się w zależności od tego czy dotyczą transportu krajowego czy międzynarodowego.
Terminy przedawnienia w przewozach krajowych
Zgodnie z art. 117 ust. 1 Kodeksu cywilnego przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe, czyli takie, których wartość może być wyrażona pieniężnie. Zasadę ogólną dotyczącą terminu przedawnienia wskazuje art. 118 zd. 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
Jednak zgodnie z przepisami ustawy Prawo przewozowe roszczenia przedawniają się z upływem roku (art. 77 ust. 1). Od powyższej zasady są jednak wyjątki.
Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki. Co więcej, roszczenia przysługujące przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.
Okres przedawnienia biegnie dla roszczeń z tytułu:
- utraty przesyłki – od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą;
- ubytku, uszkodzenia lub zwłoki w dostarczeniu – od dnia wydania przesyłki;
- szkód niedających się z zewnątrz zauważyć – od dnia protokolarnego ustalenia szkody;
- zapłaty lub zwrotu należności – od dnia zapłaty, a gdy jej nie było – od dnia, w którym powinna była nastąpić;
- niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłek – od dnia dokonania likwidacji;
- innych zdarzeń prawnych – od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Terminy przedawnienia w przewozach międzynarodowych
Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konwencji CMR roszczenia, które mogą wyniknąć z przewozów podlegających Konwencji, przedawniają się po upływie jednego roku. Jednak w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa, które według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem, termin przedawnienia wynosi trzy lata.
Przedawnienie roszczeń biegnie:
- w przypadkach częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy – począwszy od dnia wydania;
- w przypadkach całkowitego zaginięcia – począwszy od 30. dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo, jeżeli termin nie był umówiony – począwszy od 60. dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika;
- we wszystkich innych przypadkach – począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
- Co istotne – dnia, wskazanego wyżej, jako wyjściowy dla biegu przedawnienia, nie wlicza się do terminu przedawnienia.
Dokumenty niezbędne do skutecznego dochodzenia roszczeń w transporcie:
– Umowa przewozu lub zlecenie transportowe,
– Dowód dostawy (np. list przewozowy CMR),
– Protokół szkody (w przypadku ubytków lub uszkodzeń),
– Dokumentacja reklamacyjna i korespondencja z kontrahentem.
Zawieszenie biegu przedawnienia – kiedy i jak to działa?
Zgodnie z regulacją przepisu art. 77 ust. 4 ustawy Prawo przewozowe bieg przedawnienia zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację lub wezwania do zapłaty i zwrócenia załączonych dokumentów, najwyżej jednak na okres przewidziany do załatwienia reklamacji lub wezwania do zapłaty.
Analogiczną regulację znajdziemy w przepisach dotyczących przewozu międzynarodowego. Zgodnie z postanowieniami Konwencji CMR, a konkretnie art. 32 ust. 2 reklamacja pisemna zawiesza przedawnienie aż do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty. W razie częściowego przyjęcia reklamacji bieg przedawnienia wznawia się tylko dla tej części reklamacji, która pozostaje sporną. Dowód otrzymania reklamacji lub odpowiedzi na nią oraz zwrotu jej załączników ciąży na stronie, która się powołuje na ten fakt. Reklamacje późniejsze w tym samym przedmiocie nie zawieszają przedawnienia.
Przewozy kabotażowe – wybór prawa właściwego
Do Kancelarii Koben często kierowane są sprawy dotyczące przewozu kabotażowego, tj. przewozu z załadunkiem w innym państwie poza Polską oraz rozładunkiem w tym samym państwie. Nierzadko w zleceniach transportowych w takich sprawach strony nie wskazują stosowania Konwencji CMR, co każe odnosić przedawnienie do tzw. „prawa właściwego” mającego zastosowanie do danej sytuacji.
Przepisami odpowiednimi dla określenia go będzie Rozporządzenie 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). Wyżej wskazane Rozporządzenie w art. 5 ust. 1 precyzuje, że „W zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów zgodnie z art. 3, prawem właściwym dla takiej umowy jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy.”
Termin przedawnienia w umowie transportowej można przedłużyć, ale jedynie w granicach dozwolonych przepisami prawa. Na przykład w transporcie międzynarodowym regulowanym Konwencją CMR zmiany terminów przedawnienia w umowie mogą być uznane za nieważne. Warto zadbać o zapis, który wyraźnie wskazuje prawo właściwe.
Analizując ten przepis można byłoby przytoczyć sytuację, w której polski przewoźnik zawiera umowę z podmiotem niemieckim na przewóz wewnętrzny na terenie Niemiec. W braku wskazania prawa właściwego dla zawartej umowy przewozu w jej treści prawem właściwym na podstawie art. 5 ust. 1 Rozporządzenia Rzym I będzie prawo niemieckie. Oznacza to, że w przytoczonym przewozie nie będziemy mogli zastosować terminów przedawnienia z ustawy Prawo przewozowe, ani terminów z Konwencji CMR, a właśnie terminy wynikające z przepisów prawa niemieckiego.
Warto więc w przypadku zawierania z podmiotem zagranicznym umów na przewóz kabotażowy zadbać o odpowiednie wskazanie prawa właściwego w treści umowy przewozu oraz zweryfikować terminy przedawnienia według regulacji wskazanego reżimu prawnego. Pozwala to uniknąć przedawnienia i ograniczenia możliwości ich skutecznego dochodzenia.
Dlaczego znajomość terminów przedawnienia to klucz do sukcesu?
Podsumowując przytoczone w artykule terminy i regulacje warto podkreślić, że kwestia przedawnienia jest kluczowa dla oceny zasadności roszczenia. Znajomość terminów przedawnienia czy to na gruncie prawa polskiego czy Konwencji CMR pozwoli na skuteczne dochodzenie roszczeń bez ryzyka podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika. Skuteczność dochodzenia roszczeń bez wątpienia pozytywnie wpłynie na rentowność prowadzonej działalności.
Karolina Butryn – Tatus, prawnik w Kancelarii Transportowej KOBEN
